કોફી એ અરેબિયા નામના ઝાડ ઉપર ઉગેલા ફળમાંથી બનાવવામાં આવે છે. કોફી પાવડર આ ઝાડ પર મળી આવતાં બિજ ને શેકીને પીસીને તૈયાર કરવામાં આવે છે. કોફી પાઉડરમાંથી ઘણા પ્રકારની કોફી બનાવવામાં આવે છે, જેમ કે બ્લેક કોફી, કેપ્પુસિનો, એસ્પ્રેસો, લેટ અને કોલ્ડ કોફી. કોફીની લોકપ્રિયતાનો અંદાજ એ હકીકત પરથી લગાવી શકાય છે કે હાલમાં તે વિશ્વના ઘણા દેશોમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને વિશ્વ બજારમાં તેની માંગ પણ વધી છે. કોફી શરીરને ઘણી રીતે લાભ કરી શકે છે.
અમેરિકાની નેશનલ કેન્સર સ્કૂલના સંશોધનકર્તા એરિકાના કહ્યાં પ્રમાણે, કોફીનો મૃત્યુ સાથે કોઇ સંબંધ નથી. કોફી પીવાથી જીવનને કોઇ ગંભીર અસર થતી નથી. લોકો એવુ માનતા આવ્યા છે કે વધુ કોફી પીવાને કારણે કેન્સર થઇ શકે છે પરંતુ 2015માં જાહેર કરવામાં આવેલ એક ડાયેટ પ્રમાણે કોફીનો નોર્મલ યુઝ એક હેલ્ધી ડાયેટનો હિસ્સો ગણાવ્યો હતો.
કોફી પીવાથી ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસનું જોખમ ઓછુ થાય છે. કોફીનો ફાયદો એ છે કે તેના ઉપયોગથી શરીરમાં પોલિફેનલ બની શકે છે જે શરીરની રોગ પ્રતિકારક શક્તિને વધારે છે.
ઘણા લોકોને કોફીનું વ્યસન થઇ જાય છે. કોઇ પણ વસ્તુ અતિ ન સારી, જો કોફીનું પણ વ્યસન થઇ જાય તો ચિંતાજનક બાબત છે. તેમજ ગર્ભવતી મહિલાઓને કોફી ન પીવી જોઇએ, તેમના માટે તે હાનિકારક સાબિત થઇ શકે છે.
કોફીના તંદુરસ્તી માટેના લાભ ખુબ છે, કેમકે કોફીમાં ખુબ એન્ટી ઓક્સિડન્ટ્સ છે, તે મેટાબોલિઝ્મને વધારે છે, કોફી અલ્ઝાઇમર અને પાર્કિન્સન્સ જેવી બીમારીમાં, હ્ર્દય અને લીવરની બીમારીમાં અને લાબું આયુષ્ય જીવવા મદદરૂપ છે.
કોફી એ પિત્ત દોષનું પીણું છે- એનો અર્થ એમ થયો કે કોફીના સેવનથી ગરમાવો આવે છે, એસીડીટી થાય છે. જો કોફીને યોગ્ય માત્રામાં લેવામાં આવે તો જ તેના લાભ છે અન્યથા તે વ્યક્તિમાં ગુસ્સો, એગ્રેશન જેવા ગુણો જન્માવી શકે છે.
જે લોકો કોફી નિયમિત રીતે પીતા હોય તેમને લીવરની બીમારીઓનું જોખમ કોફી ન પીનારા લોકો કરતા 40 ટકા જેટલું ઓછું છે. કેટલાક અધ્યયનમાં એમ પણ જાણવા મળ્યું છે કે સિરોસિસની બીમારીનું જોખમ ઓછું કરવામાટે પણ કોફી લાભદાયી છે, જેના નિયમિત સેવનથી આ જોખમ 25 થી 70 ટકા જેટલું ઓછું થઇ શકે છે.
યુવા દેખાવા માટે એન્ટિઓક્સિડન્ટ્સ યુક્ત આહાર જરૂરી છે, અને કોફીમાં તેની માત્રા સારા પ્રમાણમાં છે. આ સાથે કોફી મગજને સતત એલર્ટ અને સક્રિય રાખે છે. મેટાબોલિઝ્મ વધતા વ્યક્તિની ખોરાક લેવાની અને પાચનશક્તિમાં સુધારો થાય છે, આ ઉપરાંત હ્ર્દય, લીવર અને કેટલીક માનસિક બીમારીઓ સામે પણ કોફી રક્ષણાત્મક છે.
કામ કરવાની ક્ષમતા વધારવામાં કોફી મદદગાર થઈ શકે છે. આ એટલા માટે છે કે ઉત્તેજનાને ઉત્તેજીત કરવા માટે કોફીમાં કેફીન જોવા મળે છે. એનસીબીઆઈ (નેશનલ સેન્ટર ફોર બાયોટેકનોલોજી ઇન્ફર્મેશન) ની વેબસાઇટ પર પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ કોફીના સેવનથી સાવધાની વધે છે. તે દૈનિક પ્રવૃત્તિઓની કામગીરીમાં પણ સુધારો કરી શકે છે.
ઉપરાંત, અન્ય સંશોધન મુજબ, કેફીન ધરાવતા પીણાઓના સેવનથી જ્ઞાનાત્મક પ્રવૃત્તિઓ સુધરી શકે છે. તેથી, એમ કહી શકાય કે ઊર્જા વધારવા માટે કોફી પીવાના ફાયદાઓ લઈ શકાય છે.
વજન ઘટાડવા માટે ઘરેલું ઉપાય તરીકે કોફી પીવાના ફાયદાઓ જોઈ શકાય છે. ખરેખર, તેમાં હાજર કેફીન ચયાપચય વધારે છે. ઉપરાંત, તેના દ્વારા ઉત્પન્ન થર્મોજેનેસિસની અસર સ્થૂળતાને નિયંત્રણમાં રાખવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
લાંબા ગાળાથી આલ્કોહોલનું સેવન લીવરની પેશીઓને નુકસાન પહોંચાડે છે અને યકૃતમાં બળતરા પેદા કરે છે. આ સ્થિતિને આલ્કોહોલિક સિરહોસિસ કહેવામાં આવે છે, જો કે આ રોગ બિન-આલ્કોહોલિક વ્યક્તિને પણ થઈ શકે છે, જેને નોન-આલ્કોહોલિક સિરોસિસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કોફીનું સેવન બંને પ્રકારના સિરોસિસને રોકવામાં મદદ કરે છે.
કોફીના નિયમિત સેવનથી હાયપરટેન્શન, ડાયાબિટીઝ અને હૃદયરોગના જોખમને થોડી હદ સુધી ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે. આ બધી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ સ્ટ્રોક માટેનું જોખમકારક પરિબળ માનવામાં આવે છે. આમ કહી શકાય કે કોફીનું સેવન સ્ટ્રોકના જોખમને ઘટાડવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
કોફીમાં સ્પષ્ટરૂપે હાજર કેફીન સામગ્રી ત્વચા માટે ફાયદાકારક હોઈ છે. આ જ કારણ છે કે તેનો ઉપયોગ ઘણા કોસ્મેટિક ઉત્પાદનોમાં થઈ રહ્યો છે. કેફીન ત્વચામાં સારી રીતે પ્રવેશ કરી શકે છે અને સેલ સ્તર પર કાર્ય કરે છે. તેમાં એન્ટિઓક્સિડન્ટ પ્રવૃત્તિ પણ છે.
કોફીના ગુણધર્મોને લીધે, તેનું મુખ્ય ઘટક કેફીન ત્વચાને અલ્ટ્રાવાયોલેટ કિરણોત્સર્ગના નુકસાનકારક પ્રભાવથી સુરક્ષિત કરી શકે છે, જે ત્વચાને વૃદ્ધ દેખાવાનું એક મોટું કારણ છે. તદુપરાંત, કેફીન ત્વચાના કોષોમાં ચરબી થીજબિંદુ અટકાવી શકે છે.
તાજગી અને શક્તિની દ્રષ્ટિએ સવારે કોફી સારી હોઈ શકે છે, પરંતુ તેના સંતુલિત સેવન દિવસના કોઈપણ સમયે લઈ શકાય છે. હવે આપણે કેટલી કોફીનું સેવન કરવું જોઈએ તે વિશે વાત કરીએ, દરરોજ લગભગ ૩ કપ કોફી પી શકાય છે. કેફીનની વધુ માત્રા હાનિકારક હોઈ શકે છે.