ધાણાનો ઉપયોગ અનેક પ્રકારની વાનગીઓ બનાવવામાં કરવામાં આવે છે. બજારમાં બે પ્રકારના ધાણા મળે છે, એક સુકા ધાણા અને એક લીલા ધાણા આ બંને પ્રકારના ધાણા ખાવામાં આવે છે. ધાણાની સુગંધ ખૂબ જ પ્રબળ હોય છે. અને તેને ખોરાકમાં ઉમેરવાથી ભોજનનો સ્વાદ ખુબજ વધી જાય છે.આરોગ્ય માટે સુકા આખા ધાણા ને ઉત્તમ માનવામાં આવે છે. અને તેને ખાવાથી ઘણી બીમારીઓ ને દૂર કરી શકાય છે.
મોં માંથી દુર્ગંધ આવવાની સમસ્યાથી પરેશાન લોકો ધાણા નું સેવન કરો. ધાણા ખાવાથી મોં ની દુર્ગંધ એકદમ દૂર થઈ જાય છે. બસ થોડા ઘણા મોં માં નાખી દો અને તેને સારી રીતે ચાવી ને ખાઈ લો. આવું કરવાથી મોં ની દુર્ગંધ એક દમ દૂર થઈ જશે. દિવસમાં બે વાર ધાણા ખાવ.આ સિવાય ધાણાના પાણીથી કોગળા પણ કરી શકો છો.એક ગ્લાસ પાણી ગરમ કરો અને તેની અંદર ધાણા ના દાણા નાખી દો. ત્યારબાદ આ પાણીને થોડું ઠંડુ થવા દો. પાણી ઠંડુ થયા પછી તેને ગાળી લો અને કોગળા કરો.
પેટ પર ધાણાની હકારાત્મક અસર એ પણ ધાણા બીજનો એક મહત્વપૂર્ણ ફાયદો છે. ખાસ કરીને તાજી રીતે સલાડમાં ઉમેરવામાં આવે છે. અથવા ઓલિવ તેલની વાનગીઓમાં સુંગધી પાનવાળી એક વિલાયતી વનસ્પતિના વિકલ્પ તરીકે ઉપયોગ થાય છે, ધાણા પાંદડા પેટને આરામ કરવામાં મદદ કરે છે. પાચક અસર હોવાને કારણે, ધાણા કાચા ખાવામાં આવે છે, અથવા ભોજનમાં ઉમેરવામાં આવે છે ત્યારે પેટમાં ગેસ અને ફૂલેલું ઓછું કરવામાં મદદ કરે છે.
ધાણામાં જોવા મળતા બોર્નીલ પાચનમાં અને કિડનીની યોગ્ય કામગીરીમાં મદદ કરે છે, જ્યારે ઝાડા ઘટાડવામાં પણ મદદ કરે છે. ધાણામાં સમાયેલ એન્ટિબેક્ટેરિયલ ઘટકો જેવા કે સિનેલ, બોર્નીલ, લિમોનેન, આલ્ફા-પિનેન અને બીટા-ફિલેંડ્રેન અતિસારની તીવ્રતા ઘટાડવામાં અસરકારક છે.
શરીરમાં પીત્ત અને ગરમી થવાથી ધાણા નો લેપ શરીર પર લગાવી દો. ધાણા નો લેપ તૈયાર કરવા માટે થોડાં ધાણા ના પાન સારી રીતે કચડી નાખો અને તેનો રસ નીકાળી લો. પછી આ રસની અંદર મધ અને ઘટ્ટ પાવડર નાખો. ધાણા નો લેપ બનાવીને તૈયાર થઈ જશે અને પછી આ લેપ ને ગરમી પર લગાવી દો.આ લેપ લગાવાથી ગરમી એકદમ સરખી થઈ જશે અને ખંજવાળથી પણ રાહત મળી જશે.
આંખોમાં બળતરા કે આંખોમાંથી પાણી આવવાની ફરિયાદથી પીડાતા લોકો ધાણાનું પાણી પોતાની આખો માં નાખી દો. ધાણાનું પાણી આખોમાં નાખવાથી આખો થી સંકળાયેલી આ સમસ્યાઓ થી રાહત મળી જશે. ધાણાનું પાણી તૈયાર કરવા માટે ધાણા કચડી નાખો. પછી તેને પાણીમાં ઉકાળી નાખો. જ્યારે આ પાણી સારી રીતે ઉકળી જાય તો આ પાણીને ઠંડુ કરી ગાળી લો. આ પાણી ને આખોમાં નાખવાથી આંખોમાં બળતરા, દુઃખવો અને પાણી નીકળવાની સમસ્યા દૂર થઈ જશે.
ઉનાળામાં ઘણીવાર કેટલાક લોકોને નાકમાં થી લોહી આવી જાય છે. અને નાકથી લોહી આવવાની સમસ્યા ને નકશિર કહેવામાં આવે છે. જો પણ ઉનાળામાં નાક માંથી લોહી આવે છે તો લીલા ધાણા નો રસ નીકાળીને તેના અંદર કપૂર મીક્સ કરી દો. પછી મિશ્રણના 2 ટીપાં નાકમાં નાખો. આમ કરવાથી નાકમાંથી લોહી નથી નીકળતું.
ધાણામાં એન્ટી-રાયમેટિક અને એન્ટિઆર્થ્રિટિક ગુણધર્મો છે, તે આ બે સ્થિતિઓ દ્વારા થતી સોજો ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. કિડનીની તકલીફ અથવા એનિમિયાને કારણે સોજો જેવા કિસ્સાઓમાં, ધાણા શરીરમાંથી વધારે પાણી કાઢવામાં મદદ કરી શકે છે. ત્વચામાં બળતરાના આ ઘટાડાથી ત્વચાના દેખાવમાં સુધારો થાય છે.
ત્વચાના વિકાર દૂર કરે છે. ધાણાની જીવાણુનાશક, ડિટોક્સિફિકેશન, એન્ટિસેપ્ટિક, એન્ટી ફંગલ એન્ટીઑકિસડન્ટ ગુણધર્મો ખરજવું, શુષ્કતા અને ફંગલ ઇન્ફેક્શન જેવા ત્વચા રોગોને સાફ કરવા અને અટકાવવા માટે આદર્શ છે.
ધાણા નો રસ તેમાં રહેલા કેટલાક વિટામિન્સ અને પ્રોટીનનો મળી આવે છે. તે નવા વાળનો વિકાસ પ્રદાન કરવા અને વાળ ખરતા અટકાવવાના સંદર્ભમાં તે એક ઉત્તમ સારવાર પદ્ધતિ છે. થોડા તાજા કોથમીર ના ભૂકો અને પેસ્ટ બનાવવા માટે પાણી નાખો. આને 1 કલાક વાળ પર રાખો. વધુ અસરકારક પરિણામો માટે આને અઠવાડિયામાં 2-3 વાર ઓછામાં ઓછા 1-2 અઠવાડિયા માટે લાગુ કરો.
ધાણા એ એક શક્તિશાળી ઉત્તેજક છે જે અંત:સ્ત્રાવી ગ્રંથીઓ સાથે બંધાયેલા હોર્મોન્સનું નિયમન કરે છે. આમ, ધાણા મહિલાઓમાં માસિક અનિયમિતતા અને માસિક સ્રાવમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કરે છે.
ધાણાના છોડમાં મળેલા એન્ટીબેક્ટેરિયલ ગુણધર્મો સાથે પેશાબની નળીઓનો વિસ્તાર ચેપથી રક્ષણ આપે છે. પેશાબની નળીઓનો વિસ્તાર ચેપથી છૂટકારો મેળવવા ધાણાની વનસ્પતિની ચા પીવી જોઈએ.