ઉત્કટના ઉષ્ણકટિબંધીય ફળને સ્વાસ્થ્યનું ફળ કહી શકાય. તાજા ઉત્કટ ફળ નર્વસ પ્રવૃત્તિને નિયંત્રિત કરે છે, હૃદયને મજબૂત કરે છે, બ્લડ પ્રેશરને સામાન્ય બનાવે છે, યકૃતને સક્રિય કરે છે.
ઉત્કટ ફળ નો રસ શરીર માટે થોડો મૂત્રવર્ધક પદાર્થ અને રેચક અસર ધરાવે છે અને પાચક તંત્રને ઉત્તેજીત કરે છે, ઝેરને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. આ ફળ વિશ્વની આજે વિશ્વમાં 400 થી વધુ જાતો છે. વિવિધ પ્રકારના ફળો કદ, આકાર, રંગ અને તે પણ સ્વાદ અલગ હોય શકે છે. કેટલાક ફળોઆખા ખાઈ શકાય છે જયારે અમુક ફળની છાલ ઝેરી હોય છે.
આપણાં દેશમાં મોટા ભાગે એક પ્રકારના ફળ જ જોવા મળે છે જેની છાલ જાંબલી કલરની હોય છે, પરંતુ અંદર નો ગર્ભ પીળા કલરનો હોય છે. આ માત્ર ફળ જ નહીં પરંતુ તેના પાંદડાં અને ફૂલો પણ ઔષધીય ચા બનાવવામાં વપરાય છે. ઉત્કટ ફળ કોસ્મેટિક અને ફાર્માસ્યુટિકલ્સ વસ્તુ બનાવવામાં પણ વાપરે છે. જે ચામડીને ખાણઆ ફાયદાકારક છે.
સ્તનપાન કરાવતી મહિલાઓએ આ ફળનું સેવન ના કરવું જોઈએ. નવજાતનું શરીર નબળું અને ખૂબ સંવેદનશીલ હોવાથી, નર્સિંગ માતા માટે તે ખોરાક ન ખાવા માટે વધુ સારું છે જે એલર્જી પેદા કરી શકે છે. આ ફળનો છોડ બારેમાસ રહે છે. તેના લીલા ફાળો મોટી લીલી દ્રાક્ષ જેવા લાગે છે.
ઉત્કટ નો ઉપયોગ વધુ વજન અને પેટની ચરબી વાળા લોકો માટે ખૂબ અસરકારક છે, તે વધારાની ચરબી જમા થવા દેતું નથી અને પૂરતા પ્રમાણમાં શરીરમાં વિટામિન્સ પૂરા પાડે છે. ડાયાબિટીઝવાળા દર્દીઓએ ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ કે જો તમે ઉત્કટ ફળને ઠંડી જગ્યાએ લાંબા સમય સુધી સંગ્રહિત કરો છો, તો તેની રચનામાં ખાંડનું પ્રમાણ નોંધપાત્ર રીતે વધશે. ફળ માં પોટેશિયમ, ઝીંક, આયર્ન, અને કોપર હોવાથી તે માણસને લાંબા સમય સુધી યુવાન અને સૌંદર્યવાન તેમજ દીર્ધાયુષ્ય આપે છે.
ફળને ખાવા માટે તેને કાળજીપૂર્વક કાપવું જેથી મોટાભાગનો રસ બહાર ના નીકળી જાય અને અંદરના ગર્ભને ચમચી વડે ખાવામાં સરળતા રહે. ફળનો ઉપયોગ ઘણીવાર વિવિધ વાનગીઓ – મીઠાઈઓ, સલાડ, પેસ્ટ્રીઝ, કેસેરોલ્સ અને સોસ બનાવવામાં થાય છે. ઉત્કટ ફળ ડેરી ઉત્પાદનો અને સીવીડ સાથે સારી રીતે જાય છે, તેથી તેનો ઉપયોગ ઘણીવાર કોકટેલમાં, સોડામાં અને રસમાં થાય છે.
વિટામિન સી ભરપૂર પ્રમાણમાં હોવાથી ઉત્કટ ફળઠંડીની સિઝનમાં ખાવા માટે ઉપયોગી છે. તે રોગપ્રતિરક્ષા વધારવા માટે વધારે ખાવામાં આવે છે. હાદેરોગના દર્દી માટે તો ઉત્કટ ફળ દવા જેટલું ગુણકારી છે. આ ઉપરાંત માત્ર 7 દિવસ આ ફળ ખાવાથી કોલેસ્ટ્રોલ ઘટી રક્તવાહિની તંત્ર મજબૂત થાય છે અને પાચન સિસ્ટમ પર સકારાત્મક અસર કરીને ધીમેધીમે આંતરડા સાફ કરી કાયમી કબજિયાત અને હરસ-મસા માંથી છુટકારો આપે છે.
કિડની કામ આપતી બંધ થઈ ગઈ હોય કે ખરાબ થઈ ગઈ હોય એ લોકોને આ ફળ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે, નિયામાંતરે આ ફળનું સેવન કરવાથી બંધ થયેલી કિડની ફરી શરૂ થવાની સંભાવના વધી જાય છે. આ ઉપરાંત ઉત્કટ ફળ કેન્સરના કોષોને બાળવામાં ખૂબ ઉપયોગી હોવાથી કેન્સરના દર્દીએ ખાસ આનું સેવન કરવું જોઈએ. પૂરતા પ્રમાણમાં પ્રોટીન, વિટામિન અને કેલ્શિયમ હોવાથી તે ખૂબ જ જલ્દી સંધાન દુખાવા જેમકે ગોઠણ અને કમરના દુખાવામાં વધીને 3 દિવસમાં ખૂબ જ અસર બતાવે છે આ ને દુખાવા દૂર કરે છે.
મોટા પ્રમાણમાં વિટામિન સી હોવાથી તે અસ્થમા, શરદી અને ઉધરસમાં પણ જલ્દી અસર કરે છે. ઉત્કટ ફળ વિટામિનો અને ખનિજોનો સમૃદ્ધ સ્રોત છે, તેથી સગર્ભા સ્ત્રીઓ માટે જરૂરી છે;તે પોટેશિયમનો સ્ત્રોત છે, જે બાળકના શરીરમાં કોશિકાઓની રચનામાં મદદ કરે છે.