ઘણા વર્ષો પહેલાંથી લીમડાના ફાયદા અને ઔષધિ ગુણધર્મો વિશે ભારતીયો પહેલેથી જ જાગૃત છે. લીમડાનું ફળ, બીજ, તેલ, પાંદડા, મૂળ અને છાલ આ બધી બાબતોને ખૂબ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે અને તેમાંથી દરેક ભારતીય આયુર્વેદિક અને યુનાની પ્રણાલીમાં વપરાય છે. થાક, ખાંસી, તાવ, ભૂખ ન લાગે, ચેપ વગેરે જેવી સમસ્યાઓ દૂર કરવા સાથે લીમડો ઉપયોગી છે. કફ, ઉલ્ટી , ચામડીના રોગો, ડાયાબિટીઝ મેલીટસ, આંખના વિકાર વગેરે માં પણ લીમડો લાભકારક માનવામાં આવે છે.
આટલું જ નહીં ગરમી, ફોડલીઓ, ઉકાળો, કમળો, રક્તપિત્ત, ત્વચા વિકાર, પેટના અલ્સર, અછબડા વગેરે જેવા અનેક રોગોની સારવારમાં પણ લીમડો ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. આયુર્વેદ અને પરંપરાગત દવાઓમાં જ નહીં, પરંતુ આધુનિક સંશોધન પણ ઘણા રોગોના કિસ્સામાં લીમડાના ઉપચાર ને શક્તિઓની પુષ્ટિ કરે છે અને લીમડાના ઉપયોગ વિશે વિસ્તૃત રીતે કહે છે.
તમે આ સાંભળ્યું જ હશે અને માન્યું હશે કે જીભને કડવી લાગે છે તે વસ્તુઓ સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક હોય છે, જેમ કે કડવો લીમડો. ભલે તમારી જીભ લીમડાનાં પાનનો કડવો સ્વાદ પસંદ ન કરે અને લીમડાનો રસ પીવો અથવા લીમડાના પાન ખાવા તમારા માટે એક પડકાર સમાન છે, પરંતુ જાણો કે આ પાંદડા તમારા સ્વાસ્થ્ય માટે ઘણી રીતે ફાયદાકારક છે અને જો તમે લીમડાના પાનનો સેવન કરો દરરોજ ખાલી પેટે પછી તમે ઘણા રોગોથી બચી શકો છો.
લીમડાનાં પાન શરીરમાંથી મુક્ત કણના વિનાશ કરવામાં મદદ કરે છે કોઈ પણ વિપરીત અસરો વિના. એનો અર્થ એ છે કે લીમડાના પાંદડા લોહીને સાફ કરવામાં મદદ કરે છે. અને આવી સ્થિતિમાં જે ખાલી પેટે લીમડાના પાનનું સેવન કરો છો તો તે કેન્સરથી બચી શકે છે. લીમડાના પાંદડામાં હાજર પોલીસેકરાઇડ્સ અને લિમોનોઇડ્સ ગાંઠ અને કેન્સર ઘટાડે છે અને લિમ્ફોસાઇટિક લ્યુકેમિયા સામે અસરકારક માનવામાં આવે છે. ખાલી પેટ પર લીમડાના પાનનું સેવન કરવાથી ત્વચાના કેન્સર દૂર કરવામાં પણ મદદ મળે છે.
સવારે ખાલી પેટ પર લીમડાના પાન ચાવવાથી તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિ મજબૂત થાય છે અને તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિ સુધારવામાં પણ મદદ મળે છે. લીમડાના પાન ખાલી પેટ પર ખાવાથી કેન્સર અને હ્રદયરોગ અને સામાન્ય ફલૂ જેવા અનેક રોગોનું જોખમ ઓછું થઈ શકે છે. એટલું જ નહીં, લીમડાના પાંદડા બેક્ટેરિયાને પણ નાશ કરે છે અને રોગપ્રતિકારક શક્તિને ઉત્તેજીત કરવામાં મદદ કરે છે.
ગામડાઓમાં અથવા જૂના સમયમાં દાંત સાફ કરવા માટે ટૂથબ્રશને બદલે લીમડા દાતણ નો ઉપયોગ કરતા લોકો ને જોયા હશે. આનું કારણ એ છે કે લીમડા મોં ના સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો કરીને દાંત, પેઢાં અને મોં ના રોગોને દૂર રાખવામાં મદદ કરે છે. લીમડાના દાતણ નો ઉપયોગ કરયા સિવાય જો તમે સવારે ખાલી પેટે લીમડાના પાન ચાવશો તો તમારા મોં ને સાફ કરવા માટે પણ ફાયદાકારક છે. એન્ટીબેક્ટેરિયલ હોવાથી લીમડાના પાંદડા જંતુઓ સામે લડે છે અને દાંત ચમકાવામાં પણ મદદ કરી શકે છે.
લીમડાની અસર ઠંડી હોય છે અને તેથી તે એસિડિટી, છાતીમાં બળતરા અને પાચનમાં સંબંધિત અન્ય ઘણી સમસ્યાઓ દૂર કરવામાં પણ મદદ કરે છે. દરરોજ સવારે ખાલી પેટે લીમડાના પાન ચાવવાથી પાચનશક્તિ સારી રહે છે, પેટ સાફ રહે છે, કબજિયાતની સમસ્યા દૂર થઇ છે. આ ઉપરાંત લીમડાના પાંદડા પાચનતંત્રમાં હાજર હાનિકારક ઝેરને દૂર કરીને પેટને લગતા રોગોથી બચાવવામાં મદદ કરે છે. લીમડાના પાન પણ ઉત્તમ માનવામાં આવે છે.
ઘણા વર્ષોથી, લીમડાના પાંદડાનનો ઉપયોગ ડાયાબિટીઝની સારવારમાં થાય છે. આરોગ્ય નિષ્ણાતોની ભલામણ અનુસાર, લીમડા ના પાનનો રસ એક ચમચી (5 મિલી) ત્રણ મહિના સુધી દરરોજ સવારે ખાલી પેટ પર લેવો જોઈએ આ ઉપાઈ ડાયાબિટીઝની સમસ્યામાં સુધારો કરી શકે છે.આ સિવાય જો તમે ઇચ્છો તો લીમડાના પાનથી બનેલા પાવડર અથવા 10 તાજા લીમડાના પાન દરરોજ સવારે ખાલી પેટે લઈ શકો છો.
આયુર્વેદમાં લીમડાના તેલને બદલે લીમડાનાં પાનનો ઉપયોગ ત્વચાની સમસ્યાઓ દૂર કરવા માટે કરવામાં આવે છે કારણ કે લીમડાના તેલ કરતાં લીમડાના પાંદડામાં એન્ટીબેક્ટેરિયલ અને એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટરી ગુણ હોય છે. જો લીમડાનાં પાન નિયમિતપણે ખાલી પેટે પીવામાં આવે છે, તો તે લોહીને સાફ કરે છે અને જો લોહી સાફ થાય છે, તો તે સ્પષ્ટ રીતે તમારી ત્વચા પર અસર દર્શાવે છે.
તે ત્વચા પર ખંજવાળ, લાલાશ, ત્વચા ચેપ, રંગદ્રવ્ય જેવી ઘણી સમસ્યાઓ દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. લીમડાનાં પાન ત્વચાની સાથે વાળ માટે પણ ફાયદાકારક છે. તેની પેસ્ટ બનાવીને વાળમાં લગાવીને અથવા તો જો તમે લીમડાના પાન ચાવશો તો વાળમાં ખોડો અને ખંજવાળ જેવી ઘણી સમસ્યાઓ દૂર કરવામાં પણ મદદ મળે છે.
સગર્ભા સ્ત્રીઓ, જે મહિલાઓ ગર્ભવતી થવાની કોશિશ કરી રહી છે અને જે મહિલાઓ બાળકને ખવડાવે છે તેઓએ લીમડાના પાન ખાવાનું ટાળવું જોઈએ. આ મહિલાઓ માટે લીમડાનાં પાન સંપૂર્ણપણે સલામત છે કે નહીં તે અંગેના હજી સાબિત પુરાવા નથી, તેથી તમે લીમડાનું સેવન ન કરો તે વધુ સારું છે.
નાના બાળકોને પણ લીમડાના પાન ન ખવડાવવા જોઈએ, કેમ કે લીમડાના પ્રભાવ વિશે તેમની પાસે વધારે સંશોધન અથવા માહિતી નથી, તો પછી બાળકોને લીમડાના પાન ન ખાવું સારું. જોકે લીમડાના પાંદડા ડાયાબિટીઝ મટાડવામાં ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે, પરંતુ જો તમે ડાયાબિટીસના દર્દી છો, તો કૃપા કરીને લીમડાના પાન અથવા લીમડાના રસનું સેવન કરતા પહેલા તમારા ડૉક્ટર ની સલાહ લો.
તાજા લીમડાના પાનનું સેવન સલામત માનવામાં આવે છે. પરંતુ જો તમે સતત લીમડાનાં પાન ખાતા હોવ તો વચ્ચે વચ્ચે 1 મહિનાનું અંતર રાખવું તમારા માટે ફાયદાકારક છે. આ એટલા માટે છે કારણ કે લીમડાના પાનની વધારે માત્રા લીવર અને કિડની પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે.