દેવદારના વૃક્ષની ઉપયોગિતાને કારણે આયુર્વેદમાં તેનું ખૂબ મહત્વનું સ્થાન છે. દેવદારનું ઝાડ સો કે બસો વર્ષ જીવંત રહે છે. તેને વધવા માટે જેટલી જગ્યા મળે તેટલું જ વધે છે. દેવદારનું વૃક્ષ જેટલું જૂનું થાય તેટલી તેની ઉપયોગીતા દવા અને આયુર્વેદમાં વધે છે. ઘણા પ્રકારના દેવદાર હોય છે અને તેનો ઉપયોગ વિવિધ રોગો માટે થાય છે.
માથા, કાન અને ગળામાં દુખાવો, સાંધાનો દુખાવો, ડાયાબિટીસ નિયંત્રણ જેવા અનેક રોગોમાં દેવદારના ઝાડનો દવા તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. દેવદાર, પીપળી, કાયફલ, નાગરમોથા, કુટકી, ધાણા, હરિતાકી, ધમાસા, ગોખરુ નો ઉકાળો બનાવી સગર્ભા સ્ત્રીને 10-20 મિલિલીટર ઉકાળો પીવાથી ગર્ભાશયમાં થતો દુખાવો, ઉધરસ, તાવ, શ્વાસ, મૂર્છા અને માથાના દુખાવામાં રાહત મળે છે.
તો ચાલો હવે અમે તમને જણાવીએ દેવદાર થી થતા અનેક ફાયદાઓ વિશે. જો માથાનો દુખાવો થાય છે તો દેવદાર ખૂબ ફાયદાકારક છે. દેવદાર, તગર અને ખસને સરખા ભાગે લઈને પિસો. તેમાં એરંડાના તેલને મિક્ષ કરીને કપાળ પર લગાવવાથી પિતને કારણે થતો માથાનો દુખાવો મટે છે. દેવદારના ઝાડનું લાકડું પીસીને કપાળ પર લગાવવાથી માથાનો દુખાવો ઓછો થાય છે.
દેવદારના ઔષધીય ગુણધર્મો પિલ્સ રોગને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. દેવદારના જીણા પાવડરને બકરીના પેશાબમાં પીસી ને આંજવાથી પિલ્સ નામની આંખની બીમારીથી રાહત મળે છે. કેટલાક લોકોને વધારે તડકામાં અથવા ઠંડીને લીધે નાકની સમસ્યા પણ હોય છે. કોઈ રોગની આડઅસરથી નાકમાંથી લોહી પણ નીકળે છે. દેવદારનો ધુમાડો કરવાથી નાકની સમસ્યામાં ફાયદો થાય છે.
જો શરદી, ખાંસી અથવા કોઈ રોગની આડઅસર થવાથી કાનમાં દુખાવો થાય છે તો દેવદારથી રાહત મળે છે. દેવદાર અથવા સરલના લાકડા દ્વારા મળતા તેલના 1-2 ટીપાં કાનમાં નાંખવાથી કાનના દુખાવા થી છુટકારો મળે છે. દેવદારના તેલના ટીપાં માં સૂંઠ, મરી, પીપળ મિક્સ કરીને પીવાથી ખાંસીમાં રાહત મળે છે.
આજકાલની દોડધામ અને તનાવપૂર્ણ જીવન એવું બની ગયું છે કે ન તો ખાવાનો નિયમ છે અને ન સૂવાનો. પરિણામે લોકો ડાયાબિટીઝનો શિકાર બની રહ્યા છે. 10-20 મિલી દેવદાર પીવાથી તે ડાયાબિટીસ, સંધિવા, બવાસીર, પેશાબની બીમારીઓ, ક્ષય રોગ અને રક્તપિત્ત માટે ફાયદાકારક છે.
ગૌમૂત્રમાં ચિત્રકમૂળ અને દેવદારને પીસીને તેને ગરમ કરો અને તેને હાથીપગા પર લગાવો. તેનાથી ફાયદો થાય છે. સૂંઠ અને દેવદાર પાવડર 1-2 ગ્રામ ખાવાથી હાથીપગા માં ફાયદો થાય છે. દેવદારના પાવડરને સરસવના તેલ સાથે ભેળવીને માલિશ કરવાથી હાથીપગા માં રાહત મળે છે.
રાળ, સરસની છાલ અને દેવદાર નો લેપ કરવાથી ઘા ઝડપથી મટે છે. લીંબુ, અગ્નિમંઠ, મૂળા, કણજી, સૂંઠ અને દેવદારની બનેલી પેસ્ટ લગાવવાથી ઘા માં ફાયદો થાય છે. ઘા પર દેવદાર તેલ લગાવવાથી ઘા ઝડપથી સારો થાય છે. મોટે ભાગે મસાલેદાર ખોરાક અથવા બહારનો ખોરાક ખાવાથી પેટમાં દુખાવો થાય છે. દેવદાર, મદારના મૂળ, સરગવાની છાલ અને અશ્વગંધા નો લેપ બનાવીને પેટ પર લગાવવાથી પેટ દર્દમાં ઝડપી રાહત મેળવી શકાય છે.
જો કોઈ ઈજાને કારણે અથવા માંદગીને કારણે થયેલા સોજોથી પરેશાન છો, તો દેવદાર દ્વારા કરવામાં આવતી ઘરેલુ સારવાર ખૂબ ફાયદાકારક છે. દેવદાર અને સૂંઠ સાથે ઉકાળેલું દૂધ (100-200 મિલી) પીવાથી સોજો ઓછો થાય છે. દેવદાર અને સૂંઠ (2-4 ગ્રામ) સાથે એક મહિના સુધી ગૌમૂત્ર પીવાથી સોજો મટે છે.
દેવદાર, હરતાકી, સૂંઠ અને આંબળાનો ઉપયોગ કરી ઉકાળો બનાવવો. તેમ મધ અને ખાંડ મેળવીને પીવાથી ખાંસી, શ્વાસ અને તાવમાં ફાયદો થાય છે. દેવદાર, ચિત્રક, સૂંઠનો ઉકાળો (10-30 મિલી) પીવાથી પિતના કારણે આવતો તાવ ઓછો થાય છે.
સંધિવાના દુખાવોથી રાહત મેળવવા માટે દેવદારના તેલની માલિશ કરવી એક સારો ઉપાય છે કારણ કે દેવદારમાં દુખાવો દૂર કરવાના ગુણધર્મો છે જે સંધિવાના દુખાવામાં રાહત આપે છે. જો પિમ્પલ્સથી પરેશાન છો, તો દેવદારનું તેલ ફાયદાકારક છે, તે પિમ્પલ્સ ને કાબૂમાં રાખવામાં મદદ કરે છે. દેવદારના તેલની માલિશથી પિમ્પલ્સ દૂર થાય છે.