ફાલસાને ભારતીય બેરી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે આપણા દેશમાં વિદેશી ફળોની યાદીમાં ટોચ પર માનવામાં આવે છે. તેનો શરબતની બનાવટમાં ઉપયોગ થાય છે. જે પૂરતા પ્રમાણમાં ખનિજોનું પાવરહાઉસ છે જે સરળતાથી સુપાચ્ય છે. તે મોસમી પાક છે, જેમાં ઉનાળો એ ફળનો સમયગાળો છે. કાપણી પછી ફળો થોડા સમય માટે જ તાજાં રહે છે અને તેથી તેનું સેવન તરત જ કરવું જોઈએ.
તેનાં ફળ પીપળના ફળ જેવાં, બોર જેવડાં અને ગોળ હોય છે તથા બબ્બે-ત્રણત્રણ સાથે આવે છે. તેના ફળને ફાલસાં કહે છે. ફાલસાં કાચાં હોય ત્યારે લીલા રંગનાં અને ખાટાં તથા પાકે ત્યારે જાંબુડિયા રંગનાં કે રીંગણ જેવા રંગનાં અને ખાટામીઠાં થય જાય છે. પાકાં ફાલસા ખવાય છે અને તે ખૂબ મીઠાં અને સ્વાદિષ્ટ લાગે છે. ગરમીના દિવસોમાં તેનું શરબત બનાવીને પીવાય છે. ભારતમાં એ સર્વત્ર થાય છે પરંતુ ઉત્તર ભારતમાં એ વધારે પ્રમાણમાં થાય છે.
ફાલસા વિપુલ પ્રમાણમાં વિટામિન સી, સોડિયમ અને આયર્ન જેવા અસંખ્ય લાભદાયક ખનિજો તેમજ શક્તિશાળી એન્ટિઓક્સિડન્ટ્સ ધરાવે છે, જે શરીરમાં તંદુરસ્ત કોશિકાઓનું ઓક્સિડેશન કરીને હાનિકારક મુક્ત રેડિકલ્સને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે.
ફાલસા ખાવાથી શરીરને થતા ફાયદા:
સોડિયમનું પ્રમાણ આંતરિક રીતે ઊંચું હોવાને કારણે ફાલસા સોડિયમ, પોટેશિયમ અને ક્લોરાઇડ જેવા લોહીના પ્રવાહમાં મુખ્ય આયનો વચ્ચે સંતુલન જાળવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. ફાલસાના પાકા ફળનું સેવન કરવાથી આયર્નનું સ્તર વધે છે તેમજ ચક્કર અને થાકથી છુટકારો મળે છે. જમ્યા પછી ફાલસા અથવા એક ગ્લાસ ફાલસાના રસનું સેવન કરવાથી લોહીમાં શર્કરામાં અચાનક વધારો અટકાવવામાં મદદ મળે છે. ફાલસાની આ જબરદસ્ત એન્ટિહાઇપરગ્લાયસેમિક અસર ડાયાબિટીઝવાળા લોકોને આહારમાં શામેલ કરવા જોઈએ.
ગરમીમાં તેનું જ્યુસ અમૃત સમાન ગણવામાં આવે છે. તે પેટની બળતરા તેમ જ રક્ત સંબંધી બીમારીઓમાં લાભદાયી છે. તેની તાસીર ઠંડી હોવાને કારણે તે શરીરમાં થતી બળતરા મટાડે છે. તેને ખાવાથી કે તેનો રસ પીવાથી તરસ લાગતી નથી. ગરમીમાં તેનું સેવન સૂર્યના કિરણોથી પણ બચાવે છે. તે યુરીનની બળતરા પણ મટાડે છે. તે થાક પણ ઓછો કરે છે.
પેટમાં દુખાવાની સમસ્યા રહેતી હોય તો ફાલસા રામબાણ ઈલાજ છે. પેટના દર્દના ઈલાજ માટે સેકેલા 3 ગ્રામ અજમાને 25 થી 30 ગ્રામ ફાલસાના રસને નાખીને થોડો ગરમ કરો. થોડો ગરમ થઈ ગયા પછી તેના મિશ્રણને પીવો. જેનાથી પેટના દર્દમાં આરામ મળશે. ફાલસામાં કેલ્શિયમ પણ ભરપૂર પ્રમાણમાં મળી આવે છે. એટલા માટે આ હાડકાંને મજબૂત કરવામાં ઘણું લાભદાયી છે.
પાંચસો ગ્રામ પાકાં ફાલસા લઈ તેને અડધા લિટર પાણીમાં ત્રણ-ચાર કલાક પલાળી રાખી પછી મસળીને કપડાથી ગાળી લેવા, પછી તેમાં પાંચસો ગ્રામ ખાંડ નાખી ઉકાળીને શરબત બનાવી શીશીમાં ભરી લેવું, આ શરબતમાં જરૂર પ્રમાણે પાણી મેળવી ઉનાળામાં (ગરમીની ઋતુમાં) પીવાથી ખૂબ ઠંડક આપે છે, રુચિ ઉત્પન્ન કરે છે અને લૂ મટાડે છે. આ શરબત ઉત્તમ ટૉનિક પણ છે.